آزمایش فسفر | فسفات | فسفات معدنی

فسفر یک ماده معدنی است که به طور طبیعی در بسیاری از غذاها وجود دارد و به عنوان مکمل نیز موجود است. نقش های متعددی در بدن ایفا می کند. این عنصر کلیدی استخوان ها، دندان ها و غشای سلولی است. به فعال شدن آنزیم ها کمک می کند و pH خون را در محدوده طبیعی نگه می دارد.

چرا آزمایش فسفر درخواست می شود؟

• برای ارزیابی سطح فسفر در خون و ادرار و کمک به تشخیص شرایطی که باعث افزایش یا پایین بودن غیرطبیعی فسفر می شوند.
• ارزیابی بیماری های کلیوی و استخوان
• برای ارزیابی ناهنجاری پاراتیروئید

چه زمانی آزمایش فسفر بایستی انجام شود؟

• در پیگیری تا سطح غیر طبیعی کلسیم
• هنگامی که شما یک اختلال کلیوی یا دیابت کنترل نشده دارید.
• هنگامی که از مکمل های کلسیم یا فسفات استفاده می کنید

آمادگی قبل از انجام آزمایش فسفر:

• نیاز به ناشتایی 12 ساعته دارد.
• در صورت لزوم، مایعات IV با گلوکز را چند ساعت قبل از آزمایش قطع کنید.
• از همولیز اجتناب کنید. لوله را با دقت کنترل کنید. همولیز می تواند به طور کاذب سطح فسفات را افزایش دهد زیرا فسفات یک یون درون سلولی است. لیز سلولی گلبول های قرمز (RBC) باعث می شود فسفات داخل سلولی به داخل خون بریزد.مراقب آلودگی فسفر ظروف شیشه ای باشید.
• یک تغییر روزانه با افزایش سطح در نمونه PM وجود دارد. بنابراین نمونه ناشتا (AM) ارجحیت دارد.
• ورزش منجر به افزایش سطح می شود.
• از داروهای ضد انعقاد مانند اگزالات، سیترات و EDTA اجتناب کنید.

چه چیزی در آزمایش فسفر مورد بررسی قرار می گیرد؟

فسفر یک ماده معدنی است که با مواد دیگر ترکیب می شود و ترکیبات فسفات آلی و معدنی را تشکیل می دهد. اصطلاحات فسفر و فسفات معمولاً هنگام صحبت در مورد آزمایش به جای یکدیگر استفاده می شوند، اما میزان فسفات معدنی در خون است که با آزمایش فسفر/فسفات سرم اندازه گیری می شود.

85 درصد از فسفر موجود در بدن به شکل هیدروکسی آپاتیت در استخوان قرار دارد. سرم حاوی تقریباً 2/5 تا 4/5 میلی گرم در دسی لیتر فسفات معدنی (معیار کسر در سنجش های معمول بیوشیمیایی) است.

• در بدن ما 85 درصد از فسفر با کلسیم موجود در استخوان ترکیب می شود.
• 15 درصد بقیه در سلول ها است.
• 10 درصد فسفات سرم به پروتئین متصل است.
• 35٪ در سرم با سدیم، منیزیم، کلسیم کمپلکس است.
• یون‌های فسفات غیر آلی (-H2PO4–، HPO4) عمدتاً به مایع خارج سلولی محدود می‌شوند
•  نقش اصلی آنها یک سیستم بافر است.
• 80 درصد از فسفات معدنی در pH 7.4 به شکل –HPO4 است.

نحوه توزیع فسفر در بدن

فسفات ها برای تولید انرژی، عملکرد عضلات و اعصاب و رشد استخوان حیاتی هستند. آنها همچنین نقش مهمی به عنوان یک بافر دارند و به حفظ تعادل اسید و باز بدن کمک می کنند.

نقش فسفر در بدن

فسفات برای موارد زیر لازم است:

• تشکیل استخوان:
• در متابولیسم گلوکز و لیپیدها.
• در حفظ تعادل اسید و باز.
• برای ذخیره و انتقال انرژی از یک سایت به سایت دیگر مورد نیاز است.
• فسفر همراه با گلوکز وارد RBC می شود، بنابراین سطح آن پس از مصرف کربوهیدرات ها کاهش می یابد.

بیشتر فسفر معدنی بدن درون سلولی است و با کلسیم درون اسکلت ترکیب شده است. با این حال، تقریبا 15 درصد از فسفر در خون به عنوان یک نمک فسفات وجود دارد. فسفات آلی (با این آزمایش اندازه‌گیری نمی‌شود) برای سنتز بخشی از ترکیبات فسفولیپیدی در غشای سلول، آدنوزین تری فسفاتاز (ATP) برای منبع انرژی در متابولیسم، اسیدهای نوکلئیک یا آنزیم‌ها (به عنوان مثال، 2،3-دی فسفوگلیسرات) استفاده می‌شود. فسفات معدنی (که در این آزمایش اندازه گیری می شود) به هموستاز الکتریکی و اسید-باز کمک می کند.

ما فسفر مورد نیاز خود را از طریق غذاهایی که می خوریم دریافت می کنیم. در بسیاری از غذاها یافت می شود و به راحتی توسط دستگاه گوارش جذب می شود. بیشتر فسفات های بدن با کلسیم ترکیب می شوند تا به شکل گیری استخوان ها و دندان ها کمک کنند. مقادیر کمتری در بافت عضلانی و عصبی یافت می شود. بقیه در سلول‌های سراسر بدن یافت می‌شوند، جایی که عمدتاً برای ذخیره انرژی استفاده می‌شوند.

به طور معمول، تنها حدود یک درصد از کل فسفات بدن در خون وجود دارد. طیف گسترده ای از غذاها مانند لوبیا، نخود و مغزها، غلات، محصولات لبنی، تخم مرغ، گوشت گاو، مرغ و ماهی حاوی مقادیر قابل توجهی فسفر هستند. بدن سطوح فسفر/فسفات خون را با تنظیم میزان جذب از روده ها و دفع آن از طریق کلیه ها حفظ می کند.

غذاهای حاوی فسفات

سطح فسفر توسط متابولیسم کلسیم، پاراتورمون (هورمون پاراتیروئید [PTH])، دفع کلیوی و تا حدی جذب روده ای تعیین می شود. از آنجا که یک رابطه معکوس بین کلسیم و فسفر وجود دارد، کاهش یک ماده معدنی منجر به افزایش دیگری می شود. بنابراین سطح فسفر سرم به متابولیسم کلسیم بستگی دارد و بالعکس.

• PTH تمایل به کاهش بازجذب فسفات در کلیه دارد.
• PTH و Vit.D جذب فسفات از روده را تحریک می کنند.
• هنگامی که سطح کلسیم کاهش می یابد، سطح فسفر افزایش می یابد.
• هنگامی که سطح کلسیم افزایش می یابد، سطح فسفر کاهش می یابد.
• این نسبت معکوس توسط کلیه با افزایش دفع حفظ می شود. راه اصلی دفع ادرار است.

تنظیم فسفات توسط PTH به گونه ای است که PTH تمایل به کاهش بازجذب فسفات در کلیه دارد. با این حال، PTH و ویتامین D تمایل به تحریک جذب ضعیف فسفات در روده دارند. هیپوفسفاتمی ممکن است چهار علت کلی داشته باشد:

• هدر رفتن فسفات از خارج سلولی به داخل سلولی
• هدر رفتن فسفات کلیه
• از دست دادن دستگاه گوارش
• از بین رفتن ذخایر داخل سلولی.

هیپر فسفاتمی معمولاً به دلیل افزایش مصرف یا ناتوانی کلیه ها در دفع فسفات ثانویه است.

افرادی که کمبود فسفر خفیف تا متوسط ​​دارند، اغلب علائمی ندارند. با کمبود شدید فسفر، علائم ممکن است شامل ضعف و گیجی عضلانی باشد. بیش از حد فسفر ممکن است علائمی مشابه علائمی که در کلسیم کم مشاهده می شود، از جمله گرفتگی عضلات، گیجی و حتی تشنج ایجاد کند.

هیپرفسفاتمی معمولاً ثانویه به ناتوانی کلیه ها در دفع فسفات است و در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیوی مرحله 4 یا بالاتر شایع است. هیپرفسفاتمی حاد می تواند در نتیجه تجزیه بافتی مانند رابدومیولیز رخ دهد. سایر عوامل احتمالی کمک کننده افزایش مصرف، به ویژه در ترکیب با بیماری مزمن کلیوی، یا انتقال فسفات از بافت ها به مایع خارج سلولی است.

فسفر دارای ریتم شبانه روزی دو فازی بسیار قوی است. مقادیر در صبح کمترین مقدار است، ابتدا در اواخر بعد از ظهر به اوج خود می رسد و دوباره در اواخر عصر به اوج خود می رسد. قله دوم کاملاً مرتفع است و نتایج ممکن است خارج از محدوده مرجع باشد.

عوامل مداخله گر در آزمایش فسفر :

• مصرف اخیر کربوهیدرات، از جمله تجویز داخل وریدی (IV) گلوکز، باعث کاهش سطح فسفر می شود، زیرا فسفر همراه با گلوکز وارد سلول می شود.
• ملین ها یا تنقیه های حاوی فسفات سدیم می توانند سطح فسفر را افزایش دهند.
• استفاده از تورنیکه در هنگام گرفتن نمونه خون ممکن است نتایج آزمایش را تغییر دهد.
• همولیز نمونه خون ممکن است نتایج آزمایش را تغییر دهد.
• به دلیل افزایش متابولیسم کربوهیدرات که باعث کاهش سطح فسفر می شود، محلول های گلوکز نباید قبل از آزمایش انفوزیون شوند.
• داروهایی که ممکن است سطح فسفر سرم را افزایش دهند: آنتی بیوتیک ها، اپوئتین، اتیدرونات، فوروزماید، هیدروکلروتیازید، ناپروکسن، نیفدیپین، تنقیه فسفات، رزدرونات، ریسپریدون، تستوسترون، ونلافاکسین، ویتامین D.
• داروهایی که ممکن است سطح فسفر سرم را کاهش دهند: آملودیپین، استروئیدهای آنابولیک، ضد تشنج ها، آزاتیوپرین، کلسی تونین، کلسیترول، سیس پلاتین، دیورتیک ها، دوکسوروبیسین،انسولین، دکستروز IV، لیتیوم، نیاسین، نیکاردیپین، فنوتیازین ها، آنتی اسیدهای اتصال فسفات، رالوکسیفن، تئوفیلین بیش از حد، ونلافاکسین.

اهمیت بالینی:

افزایش سطح (هیپر فسفاتمی):

• هیپوپاراتیروئیدیسم: بازجذب کلیوی افزایش می یابد.
• نارسایی کلیه: دفع کلیوی فسفات ها کاهش می یابد.
• افزایش دریافت فسفر از طریق رژیم غذایی یا IV: افزایش دریافت فسفر آشکارا منجر به افزایش گذرا سطح فسفات می شود.
• آکرومگالی: بازجذب کلیوی افزایش می یابد.
• متاستاز استخوان: ذخایر فسفات در استخوان ها توسط تومورهای استخوانی مخرب بسیج می شوند.
• سارکوئیدوز: جذب روده ای فسفات ها به دلیل اثر ویتامین D ناشی از عفونت های گرانولوماتوز افزایش می یابد.
• هیپوکلسمی: کلسیم و فسفات در یک رابطه معکوس وجود دارند. وقتی یکی بالا می رود، دیگری پایین است.
• کتواسیدوز دیابتی (اوایل): هنگامی که PH کاهش می یابد، فسفات ها به عنوان بخشی از یک سیستم بافر از سلول خارج شده و وارد جریان خون می شوند.
• رابدومیولیز
• لنفوم یا میلوم پیشرفته
• کم خونی همولیتیک: لیز سلولی مرتبط با بیماری های فوق باعث می شود فسفات داخل سلولی به جریان خون بریزد. سطح فسفات افزایش می یابد.
• بیماری آدیسون
• تومورهای استخوانی
• شکستگی در حال بهبودی
• کم کاری پاراتیروئید
• انتقال خون گسترده
• سندرم شیر قلیایی
• مکمل فسفات
• قبل از بلوغ
• کم خونی داسی شکل
• تیروتوکسیکوز
• آسیب بافتی
• مسمومیت با ویتامین D

سطوح کاهش یافته (هیپوفسفاتمی):

• مصرف ناکافی فسفر در رژیم غذایی: بسیار نادر است، زیرا بازجذب فسفات در روده بسیار مؤثر است.
• مصرف مزمن آنتی اسید: آنتی اسیدها فسفات را در روده متصل می کنند و مانع از جذب آن می شوند.
• هیپرپاراتیروئیدیسم: PTH باعث افزایش دفع فسفات از طریق ادرار می شود.
• هیپرکلسمی: سطح کلسیم و فسفات رابطه معکوس دارند. وقتی یکی بالا می رود، دیگری پایین است.
• الکلیسم مزمن: پاتوفیزیولوژی این مشاهدات احتمالاً به دلایل متعددی است. ممکن است تا حدی مغذی و تا حدودی به دلیل کمبود منیزیم باشد.
• کمبود ویتامین D (راشیتیسم): لوله های کلیوی قادر به جذب مجدد فسفات نیستند.
• درمان هیپرگلیسمی
• هیپرانسولینیسم (کودکی): انسولین تمایل دارد فسفات ها را به داخل سلول ها هدایت کند.
• سوءتغذیه: به ندرت سوء تغذیه دلیل کمبود فسفات است، زیرا فسفات به طور موثری از طریق روده جذب می شود. با این حال، زمانی که سوء تغذیه با کمبود ویتامین های محلول در چربی مانند ویتامین D همراه باشد، بازجذب فسفات کلیه کاهش می یابد. سطح فسفات کاهش می یابد.
• آلکالوز: فسفات به عنوان یک بافر عمل می کند. هنگامی که pH افزایش می یابد، سطح فسفات در خون به دلیل یک بیماری درون سلولی کاهش می یابد.
• سپسیس گرم منفی
• سوء مصرف آنتی اسید
• کتواسیدوز دیابتی (پس از درمان)
• هیپوکالمی
• کم کاری تیروئید
• استئومالاسی
• سالیسیلات
• مسمومیت
• سوختگی شدید

ملاحظات بالینی آزمایش فسفر:

• نتایج فسفر سرم باید با سطح کلسیم سرم برای تعیین علل احتمالی مرتبط باشد.
• افزایش فسفر با کاهش کلسیم: کم کاری پاراتیروئید، بیماری کلیوی
• افزایش فسفر با کلسیم طبیعی یا افزایش یافته: سندرم شیر قلیایی، هیپرویتامینوز D
• کاهش فسفر با افزایش کلسیم: هیپرپاراتیروئیدیسم، سارکوئیدوز
• کاهش فسفر و کلسیم: سوء جذب، کمبود ویتامین D، اسیدوز توبولار کلیه

سوالات متداول

چگونه از آزمایش فسفر استفاده می شود؟

آزمایش‌های فسفر اغلب همراه با سایر آزمایش‌ها، مانند آزمایش‌های کلسیم، هورمون پاراتیروئید (PTH) و/یا ویتامین D برای کمک به تشخیص و/یا پایش درمان بیماری‌های مختلفی که باعث عدم تعادل کلسیم و فسفر می‌شوند، درخواست می‌شوند.

در حالی که آزمایش‌های فسفر معمولاً روی نمونه‌های خون انجام می‌شود، گاهی اوقات فسفر در نمونه‌های ادرار اندازه‌گیری می‌شود تا دفع آن توسط کلیه‌ها کنترل شود.

چه زمانی آزمایش فسفر درخواست می شود؟

از آنجایی که سطوح غیر طبیعی خفیف فسفر معمولاً هیچ علامتی ایجاد نمی کند، آزمایش فسفر معمولاً در پی آزمایش غیرطبیعی کلسیم و/یا زمانی که علائم کلسیم غیرطبیعی مانند خستگی، ضعف عضلانی، گرفتگی یا مشکلات استخوانی وجود دارد انجام می شود.

هنگامی که علائم حاکی از اختلالات کلیوی و گوارشی باشد، ممکن است آزمایش فسفر همراه با سایر آزمایش‌ها نیز درخواست شود.

هنگامی که شرایطی پیدا شد که باعث سطوح غیر طبیعی فسفر و/یا کلسیم می شود، آزمایش برای هر دو ممکن است در فواصل منظم برای نظارت بر اثربخشی درمان درخواست شود.

هنگامی که فردی دیابت یا علائم عدم تعادل اسید-باز دارد، پزشک ممکن است گاهی اوقات سطح فسفر را کنترل کند.

نتیجه آزمایش فسفر چه چیزی را نشان می دهد؟

سطوح پایین فسفر (هیپوفسفاتمی) در خون ممکن است به دلیل یا مرتبط با موارد زیر باشد:

• افزایش کلسیم خون (هیپرکلسمی)، به ویژه به دلیل پرکاری پاراتیروئید
• استفاده بیش از حد از دیورتیک ها
• سوء تغذیه
• اعتیاد به الکل
• سوختگی شدید
• کتواسیدوز دیابتی (پس از درمان)
• کم کاری تیروئید
• کاهش پتاسیم خون (هیپوکالمی)
• مصرف مزمن آنتی اسید
• راشیتیسم و ​​استئومالاسی (به دلیل کمبود ویتامین D)

سطوح بالاتر از حد طبیعی فسفر (هیپر فسفاتمی) در خون ممکن است به دلیل یا مرتبط با موارد زیر باشد:

• نارسایی کلیه
• بیماری کبد
• کم کاری پاراتیروئید
• کتواسیدوز دیابتی (در اولین مشاهده)
• افزایش مصرف رژیم غذایی (مکمل فسفات)

آیا چیز دیگری هست که باید بدانم؟

سطوح بالای غیر طبیعی فسفر می تواند منجر به آسیب اندام به دلیل کلسیفیکاسیون، رسوب فسفات کلسیم در بافت ها شود. با این حال، این نادر است و بیشتر شایع است که سطوح بالای فسفر منجر به بیماری قلبی عروقی یا پوکی استخوان شود.

سطح فسفات در کودکان به طور معمول بیشتر از بزرگسالان است زیرا استخوان های آنها به طور فعال در حال رشد است. سطوح پایین فسفات در کودکان می تواند رشد استخوان را مهار کند و سطوح بالا ممکن است نشانه ای از وضعیتی باشد که تعادل مواد معدنی بدن را مختل می کند.

نوشابه ها و مواد غذایی از پیش بسته بندی شده دارای محتوای فسفر بالایی هستند که برخی از متخصصان تغذیه معتقدند که در مصرف بیش از حد فسفر نقش دارد.

سطوح فسفر خون و ادرار ممکن است با استفاده از تنقیه و ملین‌های حاوی فسفات سدیم، مکمل‌های اضافی ویتامین D در رژیم غذایی و تجویز داخل وریدی گلوکز تحت‌تاثیر قرار گیرد.

اگر هیچ علامتی وجود نداشته باشد، چگونه می توانم بفهمم که سطح فسفر غیر طبیعی دارم؟

سطوح غیرطبیعی فسفر معمولاً به دلیل ارتباط و تأثیر روی سطوح کلسیم تشخیص داده می شود. کلسیم به طور معمول به عنوان بخشی از پانل متابولیک جامع (CMP) و پانل متابولیک پایه (BMP) آزمایش می شود، آزمایش هایی که اغلب به عنوان بخشی از یک معاینه سلامت درخواست می شوند. اگر سطح کلسیم غیرطبیعی دارید، پزشک معمولاً سطح فسفر شما را بررسی می کند.

آیا گیاهخواران می توانند نیاز خود به فسفر را بدون استفاده از گوشت یا لبنیات تامین کنند؟

بله، اما تنها حدود 50 درصد از فسفر موجود در منابع گیاهی مانند لوبیا، عدس، غلات، بادام زمینی و بادام در دسترس بدن است، زیرا ما فاقد آنزیم برای پردازش آن هستیم. یک استثناء در این مورد نان های مخمری هستند زیرا مخمر آنزیم لازم را فراهم می کند.