آزمایش آلدوسترون | Aldosterone | آزمایش رنین | Renin

آلدوسترون هورمونی است که نقش مهمی در حفظ غلظت طبیعی سدیم و پتاسیم در خون و کنترل حجم و فشار خون دارد. رنین آنزیمی است که تولید آلدوسترون را کنترل می کند. این آزمایش‌ها سطح آلدوسترون و رنین در خون و/یا سطح آلدوسترون در ادرار را اندازه‌گیری می‌کنند. آزمایش آلدوسترون و رنین برای ارزیابی عملکرد سیستم رنین-آنژیوتانسین-آلدوسترون (RAAS) استفاده می شود که در تنظیم فشار خون و تعادل مایعات نقش دارد.

چرا آزمایش آلدوسترون و رنین درخواست می شود؟

• بررسی آلدوسترونیسم اولیه (مانند آدنوم/کارسینوم آدرنال و هیپرپلازی قشر آدرنال) و آلدوسترونیسم ثانویه (بیماری عروقی، کاهش نمک، بارگیری پتاسیم، نارسایی قلبی همراه با آسیت، بارداری، سندرم بارتر)

چه زمانی آزمایش آلدوسترون و رنین بایستی انجام شود؟

• فشار خون بالا که کنترل آن با دارو دشوار است
• سطح پایین پتاسیم در خون
• علائم از دست دادن یا احتباس بیش از حد مایعات، مانند کم آبی یا ادم
• علائم آلدوسترونیسم اولیه، وضعیتی که در آن غدد فوق کلیوی آلدوسترون بیش از حد تولید می کنند، مانند فشار خون بالا و سطوح پایین پتاسیم
• علائم فشار خون ثانویه، نوعی فشار خون بالا که ناشی از یک بیماری زمینه‌ای مانند بیماری کلیوی یا آپنه انسدادی خواب است.

آمادگی قبل از انجام آزمایش آلدوسترون و رنین:

• زمان توصیه شده برای جمع آوری 8 صبح، پس از تقریبا 2 ساعت فعال بودن بیمار است. سعی کنید نمونه را تا حد امکان نزدیک به آن زمان و حداکثر تا ساعت 10 صبح جمع آوری کنید.
• اسپیرونولاکتون (آلداکتون) باید 4 تا 6 هفته قبل از انجام آزمایش قطع شود. اگر بیمار تحت درمان با اسپیرونولاکتون باشد، فعالیت رنین پلاسما قابل تفسیر نیست.
• از بیمار خواسته شود حداقل 2 ساعت قبل از خونگیری در وضعیت عمودی (حداقل نشسته) قرار گیرد. به بیماران غیر بستری در زمان رسیدن به آزمایشگاه اطلاع دهید و خواسته شود که وضعیت عمودی خود را حداقل به مدت 2 ساعت حفظ کنند.
• از بیمار بخواهید تا حداقل 2 هفته قبل از جمع آوری خون یا ادرار، یک رژیم غذایی با سدیم طبیعی (تقریبا 3 گرم در روز) حفظ کند.
• به بیمار اطلاع دهید که در صورت تایید پزشک معالج، مهارکننده های رنین (مثلاً پروپرانولول) نباید یک هفته قبل از آزمایش مصرف شود.
• به بیمار اطلاع دهید که حداقل 2 هفته قبل از آزمایش از مصرف شیرین بیان به دلیل اثر مشابه آلدوسترون اجتناب کند.

چه چیزی در آزمایش آلدوسترون و رنین مورد بررسی قرار می گیرد؟

آلدوسترون، هورمونی که توسط قشر غدد آدرنال تولید می شود، یک مینرالوکورتیکوئید قوی است. تولید آلدوسترون در درجه اول توسط سیستم رنین-آنژیوتانسین تنظیم می شود. این سیستم به شرح زیر عمل می کند:

• کاهش جریان خون کلیه باعث تحریک عناصر گلومرولی کلیه حساس به فشار برای آزادسازی رنین می شود. رنین آنزیمی است که توسط سلول های خاصی در کلیه ها به نام سلول های juxtaglomerular تولید و آزاد می شود.
• سپس رنین کبد را تحریک می کند تا آنژیوتانسین I ترشح کند که در ریه و کلیه به آنژیوتانسین II تبدیل می شود. آنژیوتانسین I بیشتر توسط آنزیمی به نام آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) به آنژیوتانسین II تبدیل می‌شود
• آنژیوتانسین II یک محرک قوی آلدوسترون است. همچنین آنژیوتانسین II یک منقبض کننده عروق قوی است، به این معنی که باعث باریک شدن رگ های خونی می شود که منجر به افزایش فشار خون می شود.
• ثانیاً، آلدوسترون توسط هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH)، سطوح پایین سدیم سرم و سطوح بالای پتاسیم سرم تحریک می شود.

The RAAS system

آلدوسترون به نوبه خود لوله های کلیوی را برای جذب سدیم (به دنبال آن آب) و ترشح پتاسیم در ادرار تحریک می کند. به این ترتیب آلدوسترون سطح سدیم و پتاسیم سرم را تنظیم می کند. از آنجا که آب به دنبال انتقال سدیم است، آلدوسترون نیز تا حدی جذب آب (و حجم پلاسما) را تنظیم می کند.

آلدوسترون و رنین با هم نقش مهمی در تنظیم فشار خون و تعادل الکترولیت در بدن دارند. اگر در هر یک از این هورمون ها عدم تعادل وجود داشته باشد، می تواند منجر به مشکلات سلامتی مانند فشار خون بالا (فشار خون بالا) یا عدم تعادل الکترولیت شود.

افزایش سطح آلدوسترون با آلدوسترونیسم اولیه همراه است که در آن تومور (معمولا آدنوم) قشر آدرنال (سندرم Conn) یا هیپرپلازی دو طرفه ندولار آدرنال باعث افزایش تولید آلدوسترون می شود. الگوی معمول آلدوسترونیسم اولیه افزایش سطح آلدوسترون و کاهش سطح رنین است. در این حالت سطح رنین پایین است زیرا افزایش سطح آلدوسترون سیستم رنین-آنژیوتانسین را تغییر می دهد. بیماران مبتلا به آلدوسترونیسم اولیه به طور مشخص دارای فشار خون بالا، ضعف، پلی اوری و هیپوکالمی هستند.

افزایش سطح آلدوسترون نیز با آلدوسترونیسم ثانویه ناشی از شرایط غیر آدرنال رخ می دهد. که شامل موارد زیر است:

• تنگی یا انسداد عروق کلیوی
• هیپوناترمی (ناشی از سوء مصرف دیورتیک ها یا ملین ها) یا مصرف کم نمک
• هیپوولمی
• بارداری یا استفاده از استروژن
• فشار خون بدخیم
• بارگیری پتاسیم
• حالات پرفیوژن ضعیف (مانند نارسایی احتقانی قلب)
• کاهش حجم داخل عروقی (مثلا سیروز، سندرم نفروتیک) در آلدوسترونیسم ثانویه، سطح آلدوسترون و سطح رنین بالاست.

سنجش آلدوسترون را می توان بر روی نمونه ادرار 24 ساعته یا نمونه خون پلاسما انجام داد. مزیت نمونه ادرار 24 ساعته این است که نوسانات کوتاه مدت از بین می رود. آزمایش روی پلاسما از جهت نمونه گیری راحت تر است، اما تحت تأثیر نوسانات کوتاه مدت قرار می گیرند. عواملی که می توانند به سرعت باعث افزایش سطح آلدوسترون شوند عبارتند از:

• تغییرات روزانه: اوج سطح آلدوسترون در اوایل صبح اتفاق می افتد. در اواخر بعد از ظهر سطوح به نصف کاهش می یابد.
• وضعیت بدن: در وضعیت عمودی، سطح آلدوسترون پلاسما به شدت افزایش می یابد.
• رژیم غذایی: سطح آلدوسترون ادرار و پلاسما با رژیم های کم سدیم افزایش می یابد و با رژیم های غذایی با سدیم بالا کاهش می یابد. (رژیم های غذایی پر و کم پتاسیم نتیجه معکوس دارند.)

بنابراین جمع آوری ادرار 24 ساعته بسیار قابل اعتمادتر است زیرا اثر این عوامل تداخلی کاهش می یابد.

آلدوسترونیسم اولیه را می توان با نشان دادن افزایش کم یا عدم افزایش سطح رنین در اثر تحریک آلدوسترون (با استفاده از محدودیت نمک به عنوان محرک) تشخیص داد. ای حالت به این دلیل است که آلدوسترون در میزان حداکثری توسط غده آدرنال پاتولوژیک ترشح می شود. همچنین، بیماران مبتلا به آلدوسترونیسم اولیه در سرکوب انفوزیون سالین آلدوسترون (1.5 تا 2 لیتر محلول نرمال سالین بین ساعت 8 صبح تا 10 صبح) با کاهش آلدسترون مواجهه نمی شوند.

عوامل مداخله گر در آزمایش آلدوسترون و رنین:

• ورزش شدید و استرس می تواند ترشحات قشر آدرنال را تحریک کرده و سطح آلدوسترون را افزایش دهد.
• مصرف زیاد شیرین بیان می تواند باعث کاهش سطح آن شود، زیرا اثری شبیه آلدوسترون ایجاد می کند.
• مقادیر آلدسترون تحت تأثیر وضعیت، رژیم غذایی، بارداری و تغییرات روزانه قرار می گیرند. مصرف زیاد سدیم می تواند سطح آلدوسترون را افزایش دهد، در حالی که مصرف کم سدیم می تواند سطح رنین را افزایش دهد.
• وضعیت بدن: تغییر در وضعیت بدن می تواند بر سطح آلدوسترون و رنین تأثیر بگذارد. ایستادن به مدت طولانی می تواند سطح آلدوسترون و رنین را افزایش دهد در حالی که دراز کشیدن می تواند باعث کاهش سطح آلدوسترون شود.
• عوامل هورمونی: تغییرات هورمونی مانند بارداری، چرخه قاعدگی و یائسگی می تواند بر سطوح آلدوسترون و رنین در بدن تأثیر بگذارد.
• عملکرد کلیه: اختلال در عملکرد کلیه می تواند بر سطوح آلدوسترون و رنین در بدن تأثیر بگذارد.
• داروهایی که ممکن است باعث افزایش سطوح شوند عبارتند از دیازوکسید (هایپراستات)، هیدرالازین (آپرسولین)، نیتروپروساید (نیپراید)، دیورتیک ها، ملین ها، پتاسیم و اسپیرونولاکتون.
• داروهایی که ممکن است باعث کاهش سطوح شوند عبارتند از: مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (مانند کاپتوپریل)، لودروکورتیزون (فلورینف)، شیرین بیان و پروپرانولول (ایندرال).

اهمیت بالینی آزمایش آلدوسترون و رنین:

افزایش سطح پلاسمایی آلدوسترون

• آلدوسترونیسم اولیه
• آدنوم آدرنال تولید کننده آلدوسترون (بیماری کان)
• هیپرپلازی ندولار قشر آدرنال
• سندرم بارتر (اتلاف کلیوی پتاسیم همراه با جذب ضعیف لوله های سدیم): آلدوسترون در مقادیر غیرطبیعی زیاد توسط غده آدرنال پاتولوژیک تولید می شود. که در سطح سرمی و ادرار منعکس می شود.
• آلدوسترونیسم ثانویه
• هیپوناترمی
• هیپرکالمی
• مصرف دیورتیک که منجر به هیپوولمی و هیپوناترمی می شود
• سوء مصرف ملین ها: اینها همگی محرک مستقیم آلدوسترون هستند.
• فشار
• فشار خون بدخیم
• حالات پرفیوژن ضعیف (مانند نارسایی احتقانی قلب)
• کاهش حجم داخل عروقی (مانند سیروز، سندرم نفروتیک)
• تنگی شریان کلیه
• حاملگی و داروهای ضد بارداری خوراکی
• هیپوولمی یا خونریزی: سیستم رنین آنژیوتانسین در این شرایط تحریک می شود. سطح رنین بالاست و ترشح آلدوسترون تحریک می شود.
• بیماری کوشینگ: سطوح بالای غیرطبیعی ACTH ترشح شده توسط آدنوم هیپوفیز به عنوان یک محرک مستقیم برای آلدوسترون عمل می کند.

کاهش سطح پلاسمایی آلدوسترون

• کمبود آلدوسترون
• کمبود رنین: بسیار نادر است و منجر به کمبود آلدوسترون می شود.
• درمان با استروئید: ACTH سرکوب می شود و بنابراین آلدوسترون سرکوب می شود.
• بیماری آدیسون: قشر آدرنال عملکردی ندارد و در نتیجه آلدوسترون ترشح نمی شود.
• بیمارانی که رژیم غذایی پر سدیم دارند
• هیپرناترمی:  به عنوان مهارکننده های قوی ترشح آلدوسترون عمل می کند.
• سموم بارداری
• درمان ضد فشار خون: برخی از داروهای ضد فشار خون ترشح آلدوسترون را مهار می کنند.

ملاحظات بالینی در آزمایش آلدوسترون و رنین:

• سطوح آلدوسترون تغییرات روزانه را نشان می دهد، به طوری که اوج سطوح در اوایل صبح و سطوح پایین تر در اواخر بعد از ظهر رخ می دهد.
• وضعیت بدن بر سطح آلدوسترون تأثیر می گذارد. سطوح در وضعیت عمودی به شدت افزایش می یابد. معمولاً بیماران باید حداقل 2 ساعت قبل از خونگیری بنشینند.
• سطح آلدوسترون ادرار و پلاسما با رژیم های کم سدیم افزایش می یابد و با رژیم های پر سدیم کاهش می یابد. بیماران باید حداقل 2 هفته قبل از جمع آوری خون یا ادرار یک رژیم غذایی با سدیم طبیعی (تقریبا 3 گرم در روز) داشته باشند.

سوالات متداول

چگونه از نتایج آزمایش آلدوسترون و رنین استفاده می شود؟

هیپرآلدوسترونیسم اولیه (سندرم کان) در اثر تولید بیش از حد آلدوسترون در غدد فوق کلیوی، معمولاً توسط تومور خوش خیم یکی از غدد ایجاد می شود. سطح بالای آلدوسترون باعث افزایش بازجذب سدیم (نمک) و آب و از دست دادن پتاسیم توسط کلیه ها می شود و در نتیجه آن فشار خون بالا است. همچنین اگر سطح پتاسیم بسیار پایین باشد، ضعف عضلانی ممکن است رخ دهد.

هیپرآلدوسترونیسم ثانویه شایع‌تر است و می‌تواند ناشی هر چیزی که جریان خون به کلیه‌ها را کاهش می‌دهد، فشار خون را کاهش می‌دهد یا سطح سدیم در جریان خون را کاهش می‌دهد، باشد. مهم ترین علت، باریک شدن رگ های خونی تامین کننده کلیه است که «تنگی شریان کلیوی» نامیده می شود. این امر تولید رنین و آلدوسترون را تحریک می کند که به نوبه خود منجر به افزایش فشار خون می شود.

تنگی شریان کلیوی

گاهی اوقات، برای مشاهده اینکه آیا تنها یک کلیه تحت تأثیر قرار گرفته است، یک کاتتر از طریق کشاله ران وارد می شود و خون مستقیماً از وریدهایی که کلیه را تخلیه می کنند جمع آوری می شود. سپس رنین در این نمونه های خون اندازه گیری می شود. اگر مقدار در یک طرف به طور قابل توجهی بیشتر باشد، این نشان دهنده محل شریان باریک است. سایر علل هیپرآلدوسترونیسم ثانویه شامل نارسایی احتقانی قلب، سیروز کبدی، بیماری کلیوی و پره اکلامپسی در بارداری است.

هیپوآلدوسترونیسم (یعنی کمبود آلدوسترون) معمولاً به عنوان بخشی از نارسایی آدرنال (بیماری آدیسون) رخ می دهد. باعث کم آبی، فشار خون پایین، پتاسیم بالا (هیپرکالمی) و سدیم کم (هیپوناترمی) در خون می شود.

چه زمانی آزمایش آلدوسترون و رنین درخواست می شود؟

آزمایش‌های آلدوسترون و رنین معمولاً با هم درخواست می‌شوند. فشار خون بالا همراه با غلظت کم پتاسیم در جریان خون معمولاً پزشک را به درخواست این دو آزمایش سوق می دهد. سطوح آلدوسترون گاهی اوقات در افرادی که مشکوک به عملکرد ضعیف آدرنال هستند استفاده می شود. برخی از پزشکان از سطوح آلدوسترون و رنین استفاده می کنند تا به درمان های احتمالی بهتری که در افراد مبتلا به فشار خون بالا موثر هستند برسند.

نتیجه آزمایش آلدوسترون و رنین چه چیزی را نشان می دهد؟

تغییرات آلدوسترون، کورتیزول و رنین پلاسما در جدول قبلی خلاصه شده است. سطوح بالای آلدوسترون سرم و ادرار، همراه با رنین پایین پلاسما، نشان دهنده هایپرآلدوسترونیسم اولیه (سندرم کان) است. از سوی دیگر، هیپرآلدوسترونیسم ثانویه با افزایش آلدوسترون و رنین نشان داده می شود.

غلظت کم آلدوسترون معمولاً بخشی از نارسایی آدرنال (بیماری آدیسون) است. در نوزادان مبتلا به بیماری به نام هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH)، نوزاد فاقد آنزیم مورد نیاز برای ساخت کورتیزول است. در برخی موارد، این نیز باعث کاهش تولید آلدوسترون می شود که علت نادر کاهش آلدوسترون است.

آیا چیز دیگری هست که باید بدانم؟

از آنجایی که برخی داروها می توانند بر نتایج نسبت آلدوسترون به رنین تأثیر بگذارند، پزشک به شما می گوید که آیا باید قبل از آزمایش داروهای خود را تغییر دهید یا خیر. به عنوان مثال، بتابلوکرها و مهارکننده‌های ACE به طور ایده‌آل باید 2 هفته قبل از آزمایش قطع شوند و اسپیرونولاکتون و سایر دیورتیک‌ها به طور ایده‌آل باید به مدت 6 هفته قبل از آزمایش خودداری شوند. اگر کنترل فشار خون بالا لازم باشد، پزشک داروهای ضد فشار خون جایگزین را تجویز می کند که اثرات کمتری بر نتایج آلدوسترون و رنین دارد. مصرف هیچ دارویی را قطع نکنید مگر اینکه پزشکتان به طور خاص توصیه کند.

چگونه از نسبت آلدوسترون به رنین (ARR) برای تشخیص آلدوسترونیسم اولیه استفاده می شود؟

ARR نسبت سطح آلدوسترون به رنین خون است و به عنوان آزمایش غربالگری آلدوسترونیسم اولیه استفاده می شود. ARR بالا ممکن است نشان دهنده آلدوسترونیسم اولیه باشد و ممکن است آزمایش های بیشتری برای تایید تشخیص انجام شود.

تفاوت بین آزمایش فعالیت رنین پلاسما (PRA) و آزمایش مستقیم رنین (DRT) چیست و هر یک از این آزمایش ها چه زمانی استفاده می شوند؟

آزمایش فعالیت رنین پلاسما (PRA) میزان عملکرد رنین خون را اندازه گیری می کند، در حالی که آزمایش رنین مستقیم (DRT) غلظت رنین را مستقیماً اندازه گیری می کند. آزمایش PRA بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد و تصویر وسیع تری از فعالیت رنین بدن ارائه می دهد، در حالی که DRT اختصاصی و حساس تر است. PRA معمولاً برای تشخیص فشار خون ثانویه استفاده می شود، در حالی که DRT برای تشخیص هیپرآلدوسترونیسم اولیه استفاده می شود.

چگونه آلدوسترونیسم اولیه (همچنین به عنوان سندرم کان شناخته می شود) تشخیص داده می شود، و تست های آلدوسترون و رنین چه نقشی در این تشخیص دارند؟

آلدوسترونیسم اولیه از طریق یک سری آزمایش ها از جمله آزمایش های آلدوسترون و رنین و همچنین آزمایش های تصویربرداری مانند سی تی اسکن و ام آر آی تشخیص داده می شود. در آلدوسترونیسم اولیه، سطح آلدوسترون به طور معمول بالا است در حالی که سطح رنین پایین است. این آزمایش‌ها برای تعیین اینکه آیا تولید بیش از حد آلدوسترون ناشی از تومور روی غده فوق کلیوی است و اینکه آیا غده فوق کلیوی به درستی کار می‌کند یا خیر، استفاده می‌شود.